AYKIRI GÖRÜŞLER

Ya aykırı görüşleri doğruysa

2001 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Dünya Bankası eski baş ekonomisti ve Başkan Clinton'un baş ekonomi danışmanı Joseph Stiglitz, geçen hafta Akbank'ın davetlisi olarak İstanbul'da bir konferans verdi. Stiglitz IMF, Dünya Bankası ve Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) mevcut politikalarına ters düşen görüşleri yüzünden bazıları tarafından alkışlanırken, bazıları tarafından da muhtemelen hak etmediği biçimde eleştiriliyor. İstanbul'da verdiği "Küreselleşme ve Hayal Kırıklıkları" konulu konferansta da kurulu düzene öyle eleştiriler yöneltti ki, kendisini dinlemekte olan Amerikan Başkonsolosu, konferansın çay molasında Stiglitz'i tebrik etmeden salondan ayrıldı.

Stiglitz'in aykırı görüşlerinden bazıları şunlar:· Birleşmiş Milletler, IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşların üzerinde, bunların hisselerini kontrol eden G - 7 ülkelerinin önemli etkileri, politika yönlendirmeleri var.
· Üstelik, IMF'de veto hakkı olan tek ülke ABD'dir. Bu açıdan bakılırsa, G - 7 ülkelerinden değil, G - 1 ülkesinden bahsetmek yanıltıcı olmaz.
· Küreselleşme, önceleri Amerika benzeri zenginliğe ulaşmak gibi algılanırken, şimdi dünyadaki dengeleri bozacak gibi görünüyor.
· Tam, kapitalizmin günümüzdeki sürükleyici gücünün "verimlilik" olduğu belirlenmişken, toplumun sistemle uyumunun ve bir ülkedeki piyasaların iyi çalışmasının bundan daha önemli olduğu anlaşıldı.
· Gelişmiş ülkelerde, sosyal sigorta sistemini özelleştirmek gerekli değil. Gelişmekte olan ülkelerde ise zaten olanaksız.
· İşsizlik problemi, her ülke için enflasyondan daha önemlidir. Birçok merkez bankası bu konuda tercih hatası yapar.
· Yalnız hükümetlerde değil, IMF'de de şeffaflık yoktur. Kararlardan kimsenin önceden haberi olmaz. Kararlar alındıktan sonra internet sayfasından öğrenilir. Bazıları için bu şeffaflık yeterlidir.
· Ekonomik dalgalanmalardan arınmış cari açık, mevcut cari açık rakamından daha önemlidir.
· Bir ülke tüketim için veya eski borçlarını ödemek için borçlanıyorsa, bu kötüdür. Borçlanma yatırım için yapılıyorsa, anlaşılabilir.
· Gelişmekte olan ekonomilerdeki en büyük tehlike, aşırı değer kazanmış ulusal paradır. Değerli ulusal para işsizliği artırır. Bu tehlike Türkiye için de vardır.
· ABD'de, bir eyaletten diğer bir eyalete sermaye akımının önlenmesi için, bankaların bütün eyaletlerde birden çalışmasına izin verilmemiştir. Bir ülkenin bankacılık sistemini yabancıların ele geçirmesi de aynı sonucu yaratır. Bankacılık sistemini yabancılara kaptırmış olan bir ülkede ulusal sermaye birikimi yapılamaz. Örneğin, krizden sonra Meksika'da biri dışında ulusal banka kalmamıştır. Sonuçta, işsizlik artmış, işçi ücretleri on yıl öncesinin de altına düşmüştür.
***
IMF'nin derdi
IMF'nin reel sektör diye bir derdi yok. Türkiye'nin milli gelirinin hangi düzeyde olacağı gibi bir derdi de yok. Bir tek derdi var: Türkiye'ye verilmiş olan kredilerin geri dönmesini sağlamak. Bunu ölçebileceği tek kriter de faiz dışı fazla. Eğer, Türkiye bütçesinde faiz dışı fazla veriliyorsa yıllık borç ödeme kabiliyeti devam ediyor demektir"(Hakan Şanlıtürk - Maratoncunun Molası, sf.191).
2001 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Joseph Stiglitz de geçen hafta İstanbul'da verdiği konferans sonrası katıldığı yemekte aynı konuya değindi. Stiglitz "IMF'nin yazdığı reçetelerde güttüğü temel hedef, yabancı kreditörlerin paralarını aksamadan geri almasıdır" diyor. Gerçekten de, aksi takdirde "sistemik risk" oluşur diyerek, IMF bu konuda çok Israr ediyor.

Stiglitz,· Enflasyon mücadelesi sırasında yatırımların kesilmesine taraftar değil.
· Devlet piyasaların en iyi biçimde işlemesi için gerekirse müdahale etmelidir. "Görünmeyen el" bazen "hiç olmayan el" olabilir diyor.
· Toplumun sistemle uyumunun ve piyasaların iyi çalıştırılmasının, verimlilik ilkesinden bile önemli olduğunu vurguluyor.
· Gelişmekte olan bir ekonomide işsizlik probleminin, enflasyondan daha önemli olduğunu söylüyor.
· Gelişmekte olan ekonomilerde aşırı değer kazanmış ulusal paranın en büyük tehlike olduğunu savunuyor.
· Ulusal bankaları korumanın ülke ekonomisi ve ulusal sermaye birikimi için ne denli önemli olduğunun altını çiziyor.

Stiglitz'in uyarıları bizim için çok önemli. Stiglitz aslında bize teori ile pratik arasındaki farkı anlattı. Çünkü, söyledikleri teoriye pek uymasa da gerçek hayatta yaşanıyor. Ülkemizde şimdiki ekonomi politikasında yapılan hatalar da Stglitz'in yukarıdaki uyarılarına bire bir uyuyor.

Stiglitz'e karşı olanlar kendi ülkesinde de var. Bizde olması da çok doğal. Ama, Dünya Bankası'ndan ayrılmış olması nedeniyle bu fikirleri savunmaya başladığını söylemek haksızlık. Stiglitz'in haklı olup olmadığını ise zaman gösterecek. Güdülen temel hedef, yabancı kreditörlerin paralarını aksamadan geri almasıdır. IMF'nin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na yazdığı resmi yazılar da bunu gösteriyor.

IMF, dünya ekonomisini korumak ve gözetmek görevi açısından haklı olabilir. Ama, biz artık ülkemizi kalkınmış, işsizlik sorununu çözmüş, çaresizlikler için önlem almış olarak görmek istiyoruz.

Yanan TÖRÜNER